نقش سیبک در سیستم تعلیق خودرو

آشنایی با سیستم تعلیق خودرو

سیستم فنربندی و تعلیق خودرو بخشی از خودرو است که ارتباط بین اتاق و شاسی خودرو با مسیر حرکت را برقرار می‌کند. این سیستم میان بدنه و چرخ های خودرو قرار گرفته است و به منظور برآورده کردن اهداف مهمی در خودرو به کار گرفته می شود.

در حالت ایده ­آل، یک سیستم تعلیق مناسب و سالم، ضربات و دیگر ناهمواری های جاده را جذب می کند. به این ترتیب ضربه اثری بر کابین داخلی خودرو نداشته و سرنشینان با آرامش بیشتری به مسیر ادامه می دهند.

در واقع سیستم تعلیق خودرو باعث می‌شود نوسانات حاصل از حرکت خودرو بر روی سطوح ناهموار به سرنشینان وارد نشود. همچنین فنربندی خودرو وظیفه دارد که تا حد ممکن چرخ های خودرو را به زمین بچسباند.

سیستم تعلیق و جلوبندی خودرو از اجزایی شامل فنرها، کمک فنرها، بوش، سیبک، طبق‌، میل تعادل، استرات (Strut) تشکیل شده است.

در سیستم تعلیق خودرو نیاز است تا از اتصالات بسیار محکم و مقاوم استفاده شود، زیرا این سیستم به طور مستقیم با ضربات وارده از جانب مسیر حرکت سر و کار دارد. گاهی در یک سیستم تعلیق نیاز است که یک اتصال، علاوه بر استحکام کافی امکان حرکت چرخشی را نیز داشته باشد. برای این منظور از اتصالی بنام سیبک (گوی و کاسه) استفاده می‌شود.

وظیفه و عملکرد سیبک

سیبک (ball joint) یکی از اجزای سیستم فنربندی و تعلیق خودرو می باشند. سیبک یک گوی فلزی است که به آن یک بازو متصل است، این گوی فلزی در درون یک محفظه فولادی که اطراف آن با لاستیک پوشانده شده حرکت دورانی می‌کند.

از سیبک‌ها (اتصال گوی و کاسه) در اتصال طبق‌ها به چرخ یا اتصال بازوی فرمان به چرخ استفاده می‌شود. به طور کلی وظیفه سیبک در سیستم فرمان، ایجاد امکان گردش چرخ ها است.

وقتی این قطعه خراب شده و حرکت مفصلی خود را به درستی انجام ندهد فرمان پذیری خودرو با اشکال مواجه می شود. سیبک نباید در راستای محور Y حرکتی داشته باشد.

به زبان ساده‌تر سیبک نباید حرکت عمودی آنچنانی داشته باشد. لقی مجاز سیبک در راستای عمود آنقدر کم است که با دست حس نمی‌شود. پس خرابی و لقی آن موجب لرزش فرمان و زدن آن می‌شود.

به طور کلی در صورت عملکرد ناقص و خرابی سیبک، اشکال در فرمان پذیری خودرو، سایش غیر معقول تایرها، انحراف خودرو از مسیر مستقیم و … بروز خواهد کرد.

این قطعه مانند سایر اتصالات مکانیکی می بایست گریس کاری مناسبی داشته و به منظور جلوگیری از اتلاف روانکارهای داخل قطعه، از گردگیر مناسب استفاده شود.

طول عمر سیبک

چون این قطعه طول عمر بالایی دارد معمولا توجهی به آنها نمی‌شود، اما معمولاً اندازه خود ماشین دوام نمی‌آورند و حتما خراب می‌شوند. فراموش نکنید که آنها در جاده‌های پر پیچ و خم و ناهموار بسیار سخت کار می‌کنند. این مسئله به شرایطی که ماشین در معرض آن است و مسافتی که پیموده بستگی دارد.

شما ممکن است متوجه شوید که سیبک‌ها در هر طرف خودرو به یک اندازه فرسودگی دارند و این به این معناست که معمولا به صورت جفتی تعویض می‌شوند.

سیبکها نقش مهمی در سیستم تعلیق و فرمان خودروها دارند و قادر هستند مدت زیادی دوام بیاورند. با این وجود، رانندگی با سیبک خراب می‌تواند خسارت بزرگی به بار بیاورد و خرابی کامل سیبک می‌تواند اثر مخرب داشته باشد. اگر از وضعیت سیبک‌های ماشین خود مطمئن نیستید، حتما برای تعویض آن با یک نمونه با کیفیت، با مکانیکی صحبت کنید.

علائم خرابی سیبک فرمان

در حالی که سیبک‌ها می‌توانند  112 هزار کیلومتر یا بیشتر دوام بیاورند، اما تا ابد سالم نمی­ مانند. طول عمر واقعی آنها به عادت رانندگی، شرایط جاده و قرار گرفتن در معرض آب و نمک جاده بستگی دارد.

اگر سیبک و سوکت آن هر دو باهم خراب شوند، به طور نرمال تلورانس (tolerance) نزدیک بین آنها بالا می‌رود و سیبک در طول زمان شل و لق خواهد شد.

به طور خلاصه می توان علائم خرابی سیبک را موارد زیر دانست:

• افزایش فرسودگی سایر قطعات سیستم فرمان.
• سایش بیش از حد تایرهای جلو.
• افت کیفیت فرمان پذیری خودرو (اصطلاحاً سفت شدن فرمان و یا لقی بیش از حد فرمان و انحراف خودرو).
• عدم بازگشت اتوماتیک فرمان خودرو به وضعیت مستقیم پس از عبور از پیچ.
• کشیدن فرمان
• خلاصی بیش از حد فرمان
• لقی و صدی تقه از سگ دست

برای آشنایی بیشتر با این علائم، توضیحات کاملتری در زیر ارائه کردیم:

• صدا

سر و صدای ضعیف و متناوب که به نظر می‌رسد از گوشه‌ای از وسیله نقلیه شما بیرون می‌آید، معمولاً از اولین نشانه‌های سیبک‌های فرسوده یا لق است. ممکن است هنگام رد شدن از یک دست انداز یا فرورفتگی یا هنگام حرکت از یک گوشه، این صدا بیشتر به گوش برسد. ممکن است این صدا ابتدا ضعیف باشد، زمان که بگذرد و خرابی آن بیشتر شود، صدا بلندتر و تکرار خواهد شد.

• فرمان

سیبک خراب بر عملکرد فرمان خودروی شما تاثیر می‌گذارد و معمولاً بسته به میزان خرابی سیبک باعث نامیزان شدن و سفتی فرمان می‌شود. اگر به هنگام رانندگی در یک جاده صاف و مسطح در فرمان اتومبیل خود احساس لرزش کردید یا به هنگام رد شدن از دست انداز ماشین شما به چپ یا راست منحرف شد، ممکن است از نشانه‌های خراب شدن سیبک باشد.

• چرخ‌ ها

ساییدگی یک لاستیک نامسطح ممکن است از نشانه‌های این باشد که سیبک شما در حال خراب شدن است. مخصوصاً اگر لبه‌های بیرونی یا داخلی لاستیک جلویی شما سریع‌تر از بقیه عاج آن در حال خراب شدن است، نشان می‌دهد که سیبک‌ها دارند خراب می‌شوند با این‌ حال اگر هر دو لبه زودتر از قسمت میانی در حال ساییده شدن هستند، مشکل خرابی سیبک نیست، بلکه لاستیک‌های شما تحت فشار هستند.

چرا باید سیبک را تعویض کرد؟

خرابی سیبک یک مشکل رایج نیست، اما ممکن است در نتیجه سال‌ها رانندگی شما در سطوح جاده‌ای ناهموار و غیر مسطح اتفاق بیفتد.

علت سر و صداهای مبهم یا انحراف در رانندگی ممکن است ناشی از سیبک شکسته باشد. به محض اینکه خراب شوند به طور جدی رانندگی و سیستم تعلیق (suspension) شما را تحت شعاع قرار می‌دهند.

اگر سیبک به طور کامل خراب شود، حتی می‌تواند موجب شود چرخ‌ها به طور ناگهانی از ماشین جدا شود. فکرش هم وحشتناک است! اما چه زمانی باید سیبکها را تعویض کرد؟

اگر خاک یا سنگ‌ریزه وارد ماشین شود یا روغن ماشین تمام شود و ماشین بدون روغن بماند، سیبک‌ها خراب می‌شوند. علاوه بر اینها، زنگ زدگی و ساییدگی کلی نیز قطعات سیستم‌ تعلیق را خراب می‌کند.

این خرابی منجر به لقی و بازی بیش از حد آن می‌شود. (فراتر از مشخصات کارخانه‌ای آن) در حالی که یک سیبک سالم و نرم از هر طرف حرکت می‌کند و نباید به بالا و پایین حرکت کند.

زمانی که سیبک سالم به‌ آسانی از یک طرف به سمت دیگر روان حرکت می‌کند، نباید آنها به بالا و پایین حرکت کند. از این طریق خیلی واضح می‌توانید متوجه شوید که نیاز است سیبک را تعویض کنید یا خیر.

درصورت مشاهده یا بروز ایرادات زیر سیبکهای فرمان باید تعویض شوند:

• لهیدگی یا ترک خوردگی پوسته سیبک فرمان ناشی از ضربات شدید در تصادفات یا عبور از مسیرهای ناهموار و پر دست انداز.
• زنگ زدگی یا خوردگی شدید سیبک.
• پارگی گردگیر و نفوذ گرد و غبار به داخل سیبک
• لقی و سایش بیش از حد قطعات داخلی سیبک در اثر مرور زمان و کارکرد بالا.
• هرز شدن مهره و یا خرابی رزوه پیچ سیبک

سیبک‌ ها را چگونه چک کنیم؟

اگر مشکوک شدید که سیبک خراب است، در اسرع وقت ماشین باید بررسی شود. تعویض سیبک آسان نیست. به نحوی که دسترسی به آن و نصبش مهارت لازم دارد مخصوصاً اگر کهنه و زنگ زده باشد. در برخی از ماشین‌ها، سیبک داخل سینی قرار دارد. اگر با سوار کردن سیستم تعلیق و چرخ آشنایی ندارید، بهتر است برای بررسی ماشین به یک مکانیک مراجعه کنید.

خطرات رانندگی با سیبک خراب

سیبکها برای زمانی که سیستم تعلیق بالا و پایین حرکت می‌کند و برای صاف نگه داشتن لاستیک‌های ماشین شما در برابر جاده، طراحی‌ شده‌اند.

یک سیبک در دورترین لبه هر دو بازوی کنترل بالا و پایین قرار داده شده است. سیبک بازو‌های کنترل را به سگک‌ های فرمان در هر طرف خودرو متصل می‌کند. سیبکها حتما در طول زمان خراب می‌شوند و نیاز است تعویض شوند. در غیر اینصورت ممکن است مشکلات ایمنی پیش بیاید.

• خرابی لاستیک

یک سیبک خراب می‌تواند باعث شود در هر جهتی که اینرسی آن را هدایت کند، حرکت کند و تا زمانی که اینرسی آنها را به جهتی دیگر وادار نکند، در همان نقطه می‌مانند.

زمانی که لاستیک بجز قسمت میانی به هر قسمتی سوار می‌شود، باعث فرسودگی لاستیک نامسطح می‌شود. سیبک خراب می‌تواند موجب تعویض‌های مکرر لاستیک شود.

• آسیب سیستم تعلیق

گاهی ممکن است سیبک‌ها قفل شوند، زمانی که یک سیبک قفل می‌شود، حرکتی که به سمت خودش می‌کشد از بین نمی‌رود. باید به اجزاء دیگری منتقل شود که به نحو درستی از آن استفاده شود.

به طور معمول این حرکت برای کنترل بازوی بوشینگ کنترل (control arm bushings) منتقل می‌شود. این عایق‌ها از لاستیک ساخته شده‌اند، به آسانی فرسوده می‌شوند و تعویض آنها هزینه بالایی دارد.

• شکستن

تا بدین‌ جا بدترین چیزی که می‌توانست اتفاق بیفتد، شکستن سیبک به هنگام رانندگی است. سیبک به دو طریق شکسته می‌شود: از سوکت جدا شود و شکستن استاد (stud) میله شمع.

طریقه شکستن اهمیتی ندارد، نتیجه پایانی کار مصیبت‌ بار است. وقتی سیبک به طور کامل بشکند، چرخ‌ها آزادانه به هر طرفی می‌روند. به طور رایج، چرخ به سمت بیرون می‌چرخد، محکم به گلگیر برخورد می‌کند و تا زمانی که ترمزها عمل نکنند، تایر کشیده می‌شود. اگر خوش‌شانس باشید، تنها آسیبی که به شما وارد می‌کند، گلگیر، لاستیک و برخی از اجزای سیستم تعلیق است.

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد خودرو می توانید به مقاله های طرز کار دینام خودرو و عملکرد بوش طبق در سیستم تعلیق خودرو مراجعه نمایید.