شاسی خودرو و انواع آن
آشنایی و وظیفه شاسی خودرو
شاسی خودرو یکی از مهم ترین قطعات تشکیل دهنده خودرو می باشد. در واقع همان اسکلت بندی خودرو است که وظیفه بسیار مهمی را بر عهده دارد. شاسی خودرو باید توانایی تحمل وزن خودرو، موتور و دیگر متعلقات را داشته باشد.
از زمان پیدایش نخستین خودروها همواره شاسی ماشین ها در حال تغییر بوده اند و خودروسازان تلاش کرده اند تا با ترکیب مواد جدیدتر شاسی های پیشرفته تری طراحی کنند.
شاسى یا فریم در اصل يک چارچوب و ساختار است که معمولاً از فولاد سخت به شکل ناودانى ساخته مى شود. بر روى اين فولاد سخت، بخشهايى مانند موتور، سيستم انتقال قدرت، سیستم فنربندی و سیستم ترمز و فرمان نصب مى شود. از این رو، تاکنون شاسی های مختلفی در صنعت خودروسازی مورد استفاده قرار گرفته اند که هر یک از ساختار و ظاهر متفاوتی برخوردارند. این شاسی ها عبارتند از:
- شاسی ماشین نردبانی
این نو در دسته شاسی های مستقل قرار می گیرد. شاسی ماشین های سواری قدیمی معمولا از این نوع بودند اما امروزه به دلیل مقاومت پیچشی بسیار پایین کمتر خودروی سواری را می توان یافت که از شاسی نردبانی استفاده می کند. در حال حاضر، از این نوع شاسی بیشتر در خودروهای سنگین نظیر کامیون و اتوبوس استفاده می شود. شاسی نردبانی وزنی زیاد، حجمی بالا و توانایی کمی در جذب لرزش ها دارد.
- شاسی ماشین صفحه ای
این شاسی خودرو نیز نوع دیگری از شاسی مستقل است که هم فضای کمتری را اشغال می کند و هم توانایی بیشتری در جذب ضربات را دارد. اما از سوی دیگر مقاومت پیچشی و قابلیت تحمل وزن پایین این نوع شاسی نیز موجب شده تا استفاده زیادی از آن نشود. شاسی های صفحه ای معمولا تعمیر و بازسازی سخت تر و پرهزینه تری نسبت به شاسی های نردبانی دارند.
- شاسی ماشین لوله ای
این نوع شاسی ماشین به شاسی سه بعدی یا فضایی هم معروف است. در واقع شاسی لوله ای نخستین مدلی بود که هم به صورت طولی و هم عرضی ساخته می شد و تمام قسمت های اتاقک خودرو را در بر می گرفت.
با توجه به مقاومت پیچشی بالا، شاسی ماشین های اسپرت از این نوع ساخته می شوند. شاسی لوله ای به دلیل ساختار فضایی خود حفاظت خوبی از سرنشینان خودروهای مسابقه ای می کند اما معایبی نیز با خود به همراه دارند که از جمله آنها می توان به فضای زیاد اشغال شده اشاره کرد. قیمت و حجم بالای این نوع شاسی سبب شده تا نتوان از آنها در خودروهای سواری استفاده کرد.
- شاسی مونوکوک
شاسی پراید تا پیشرفته ترین خودروهای سواری در این دسته قرار می گیرند. شاسی مونوکوک یک نوع شاسی غیر مستقل است که از وزن کم، استحکام بالا و مقاومت زیاد در برابر ارتعاشات برخوردارست.
شاسی ماشین های سواری به دلیل نیاز به فضای زیاد و امکان نصب قطعات بیشتر معمولا از این نوع انتخاب می شود. البته شاسی مونوکوک چندان بی عیب و نقص هم نیست چراکه مقاومت کمی در برابر ضربات دارد و تعمیر اساسی آن پس از تصادفات سخت چندان امکان پذیر نیست.
ویژگی های یک شاسی خوب
شاسی خودرو یکی از قطعه های تشکیل دهنده خودرو می باشد که نقش به سزایی در تامین امنیت خودرو دارد. از این رو با ویژگی های زیر می توان یک شاسی خودرو را شاسی خوبی در نظر گرفت:
- تحمل بیشترین میزان وزن و تنش
- سبکی شاسی
- کمترین حجم ممکن را داشته باشد
- توانایی تغییر فرم در نقاط مشخص جهت بالاترین میزان جذب ضربه
- توانایی حفظ استحکام و عدم تغییر فرم در قسمتهای حیاتی سیستم جهت حفظ
- بالاترین میزان ایمنی
- توانایی مقاومت در برابر خوردگی تاثیرات شیمیایی و همچنین توانایی کارکرد در گرمای گسترده
- قابلیت تعمییر ساده و بازیابی خصوصیات اولیه
- انتقال کمترین میزان لرزش و صدا به قسمتهای درونی اتاق
انواع شاسی خودرو
تولید و ساخت و طراحی شاسی با نوع استفاده خودرو رابطه مستقیم دارد و به سه دسته می توان تقسیم بندی شود:
- شاسی خودروهای شهری ( استحکام نسبتا محکم )
- شاسی خودر های جاده ای و شهری ( استحکام محکم )
- شاسی خودروهای جاده ای و آفرود ( استحکام بسیار محکم )
در تصادفات شدید یکی از قسمت هایی که ممکن است آسیب ببیند و برای صاحب خودرو ضرری بزرگ محسوب شود شاسی خودرو است که در صورت آسیب دیدن شاسی در اولین مرحله تعمیر باید شاسی تعمیر شود که به تعمیر شاسی (شاسی کشی) می گویند و این عمل باعث تعمیر شاسی خودرو می شود ولی هیچ وقت مانند شاسی اول نمی شود و در طول زمان ممکن است برای خودرو ایجاد مشکل کند که یکی از رایج ترین این مشکلات لاستیک سایی می باشد.
شاسى مستقل
اين شاسى خودرو از دو تکه آهن ناودانى بلند تشکيل شده است که به صورت موازى از جنس فولاد سخت ولى سبک ، ساخته و به وسيله دو رام در دو سر آن به يکديگر متصل مى شود.
شاسى معمولا در قسمت عقب کمى بالاتر آمده و دليل آن ايجاد فضاى بيشتر براى ديفرانسيل و فنرهاست. قسمت جلو کمى باريک تر ساخته مى شود كه در فرمان پذيرى بيشتر موثر است.
در طراحى شاسى سرخود از ورق هاى نازک فلزى استفاده مى كنند كه آن ها را به روش شكل دادن (پروفيل) و همچنين تكيه گاه محورهاى جلو و عقب توليد مى كنند. البته قسمتهايى از شاسى ماشین مانند کف و محوطه موتور كه بيشترين نيرو و فشار بر آن ها اعمال مى شود بايد از ورق هايى ساخته شوند كه ضخامت بيشترى دارند.
ضخامت ورق ها معمولا دو تا سه ميلى مترى است و به گونه اى جوشکارى مى شوند كه از استحکام خوبى برخوردار شوند. خودروهاى سوارى در مقايسه با خودروهاى سنگين نيروى كمى را تحمل مى كنند و روى شاسى آنها بار استاتيکى كمترى وارد مى شود. بنابراين خودروهاى سوارى مى توانند با سرعت بالا حرکت كنند. اصولا طراحى شاسى سرخود به همين منظور بوده است.
مزايا:
- صرفه جويى در هزینه ها و زمان به دليل يک جا و مستقل بودن ساخت شاسى و اتاق
- صرف مخارج كمتر هنگام تعويض قطعات، به علت اینکه خراب شدن ناشی از پيچ و مهره ها است.
معايب:
- به علت سنگين بودن خودرو، نیروی محركه آن براى شتاب گرفتن كمتر است.
- طراحى ايمنى خودرو به علت سنگين بودن قطعات دشوار است
- در هنگام تصادف احتمال اين كه سرنشينان دچار حادثه شوند زياد است.
- ساخت قطعات و اسكلت آن نياز به پرس هاى سنگين و ماشين آلات گران ترى دارد.
- چون قطعات توسط پيچ و مهره به هم متصل شده اند سر و صداى زيادی ایجاد می شود.
شاسى نيمه جدا شدنى
نوع ديگرى از شاسى است که اولین بار توسط شركت “روور” تولید شده . این شاسى از دو قسمت تشكيل می شود:
- ثابت : كف، ستون ها، ديوارهاى صندوق عقب، ديواره جلوى موتور
- قسمت هاى جداشدنى از شاسى: سقف خودرو، گلگيرها، پنجره جلويی و… كه اينها به وسيله پيچ و مهره به قسمت ثابت بسته مى شوند.
مزایا:
- در هنگام تصادف هزینه قطعاتى كه خراب شده اند و بايد تعويض شوند پايين مى آيد.
- فرم اتاق شكل پذير است و مى توان طرح جديدى را توليد كرد
- مى توان موتور و محورها را كه نسبتا سنگين هستند بر روى يك اسكلت جداگانه سوار كرد .
- امكان عايق بندى بهترى بين دو قطعه در مرحله مونتاژ كردن وجود دارد و در نتيجه انتقال سر و صدا و ارتعاشات چرخ ها به اتاق كاهش مى يابد.
انواع: شاسى نردبانى، شاسى جناقى در وانت ، شاسى وسط لوله ای در کامیون ، شاسى فرم 7 و 8 در خودروهاى مسابقه ای و شاسى صفحه اى مثل شاسى فولكس واگن قورباغه اى
تعمیر شاسی خودرو
در حین رانندگی به دلیل هموار نبودن سطح جاده و لرزش های حاصله از این پستی و بلندی ها به شاسی خودرو این احتمال وجود دارد که قطعات دچار شل شدگی و همچنین اتصالات و پیچ ها نیز دچار بازشدگی شوند.
همچنین در اثر تصادفات نیز ممکن است شاسی و رویه آن آسیب ببیند و فرم شاسی از حالت اصلی خود خارج شود که در این صورت می بایست هر چه سریع تر نسبت به تعمیر آن اقدام شود. در وهله اول می توان ابتدا اتصالاتی که با پیچ و پرچ به هم متصل هستند را با یک چکش امتحان کرد و در صورت شل بودن بلافاصله متوجه این موضوع خواهید شد.
با ضربه چکش و شنیدن صدای خفه، باید متوجه این قضیه شوید که پیچ و یا پرچ ها شل شده اند و باید نسبت به تعویض پیچ و پرچ های خراب شده اقدام کرد. ضربه زدن بر روی پرچ ها برای محکم شدن دوباره به هیچ وجه کار صحیحی نیست و مقاومت آنها را کمتر خواهد کرد. در صورت ضربه وارد کردن به شاسی خودرو و شنیدن صدایی مانند صدای جیر جیر به این معناست که لایی های آن خراب و نیاز به تعویض دارد.
همان طور که اشاره شد در اثر تصادف، فرم شاسی و رویه آن دچار تغییر خواهد شد که می توان با اندازه گیری دقیق و چند آزمایش ساده از این تغییر فرم مطمئن شد و دوباره آن را با عمل کشیدگی و … تعمیر نمود. اما هرگز شاسی خراب شده نمی تواند مانند روز اول شود و اولین عامل آن، ساییدگی لاستیک ها به علت کج شدن محور شاسی خواهد بود.
در عمل اندازه گیری انحراف قاب شاسی می توان با استفاده از ریسمان به دو روش استفاده کرد که در یک روش روسازی را جدا می کنند و آن را اندازه گیری می کنند و در روش بعدی، روسازی را دست نمی زنند و دوباره اندازه گیری را انجام می دهند.
