وظیفه و علائم خرابی شاتون
هر قطعه از خودرو نقش خاصی بر عهده دارد. نقش برخی از آنها پر رنگ و برخی دیگر نقش کمرنگ‌تری دارند. شاتون و پیستون از قطعاتی هستند که نقش مهمی در خودرو دارند. شاتون نقش مهمی در حرکت دورانی دارد و پیستون قطعه‌ای استوانه شکل است که به شاتون وصل می‌شود و حرکت رفت و برگشتی در سیلندر دارد.
شاتون چیست؟
شاتون ارتباط بین میل لنگ و پیستون را برقرار می‌کند. قسمت کوچک شاتون به پیستون و قسمت بزرگتر آن به میل لنگ وصل می‌شود. این قطعه حرکت خطی پیستون را به حرکت چرخشی میل لنگ تبدیل می‌کند. شاتون این اجازه را به پیستون می‌دهد که بالا و پایین حرکت کند تا گشتاور چرخشی در موتور خودرو ایجاد شود. از آنجایی که ضربات پیستون به شاتون منتقل می‌شود این قطعه باید در برابر ضربات استحکام کافی داشته باشد به این منظور از فولاد ساخته می‌شوند. اگر شاتون استحکام نداشته باشد پس از مدتی تغییر شکل می‌دهد که آسیب زننده است.
با احتراق سوخت در سیلندرها، پیستون به صورت رفت و برگشتی حرکت می‌کند که این حرکت از شاتون به میل لنگ منتقل می‌شود. میل لنگ این حرکات رفت و برگشتی را به حرکت دورانی تبدیل می‌کند.
وظیفه شاتون چیست؟
تا این قسمت از مقاله توضیح دادیم که شاتون چیست، حال به بررسی وظایف شاتون در خودرو خواهیم پرداخت. ماهیت خودرو با حرکت گره خورده است که این حرکت شامل دو نوع رفت و برگشتی و چرخشی است و این حرکت چرخشی یا دورانی چرخ‌ها است که به صورت ملموس دیده می‌شود. اما باید بدانید که حرکتی که در اثر احتراق در موتور به وجود می‌آید به صورت رفت و برگشتی است.
در واقع در اثر انفجار در سیلندرها، پیستون به صورت رفت و برگشتی به حرکت در می‌آید. این حرکت رفت و برگشتی از طریق شاتون به لنگ‌های متحرک میل‌لنگ منتقل می‌شود و طراحی خاص میل‌لنگ، این حرکت رفت و برگشتی شاتون را تبدیل به حرکت دورانی می‌کند. واضح است که بدون وجود شاتون یا در صورت خرابی آن، این حرکت دورانی تولید نخواهد شد.
ساختار شاتون
شاتون از سه قسمت اصلی تشکیل شده است:
- سر (یاتاقان) کوچکتر
- بدنه
- سر (یاتاقان) بزرگتر
یاتاقان کوچکتر از طریق قطعه‌ای تحت عنوان گژن‌پین به پیستون وصل است و ضربات پیستون در وهله اول به یاتاقان کوچکتر وارد می‌شود. این ضربات از طریق بدنه به یاتاقان بزرگتر منتقل شده و در نهایت از طریق آن به میل‌لنگ انتقال می‌یابد. سر کوچکتر شاتون عمدتا به صورت یکپارچه و سر بزرگتر آن نیز به صورت دوتکه طراحی و ساخته می‌شود و از طریق پیچ و مهره به میل‌لنگ متصل است. در برخی از خودروها هر دو یاتاقان به صورت یکپارچه ساخته می‌شوند که در این گونه خودروها جهت نصب و جداسازی شاتون، میل‌لنگ باید به صورت ماژولار طراحی شده باشد.
نشانه‌های خرابی شاتون
روغن ریزی
نشت مایعات از خودرو دلایل گوناگونی دارد و اغلب نشان دهنده یک مشکل است. یکی از دلایل روغن ریزی خودرو خرابی شاتون است.
صدای غیرعادی موتور
موتور در حالت عادی صدای گوش خراش و غیرعادی تولید نمی‌کند. اگر صدای غیرعادی از موتور شنیده می‌شود یکی از دلایل آن می‌تواند خراب بودن شاتون‌ها باشد. همچنین اگر در دور بالای موتور صدا افزایش پیدا کند احتمال خراب بودن این قطعه بسیار زیاد است.
شنیده شدن صدای تق تق
اگر روغن موتور نباشد، قطعات موتور در کوتاه مدت اصطکاک پیدا می‌کنند و از بین می‌روند بنابراین روغن موتور یکی از ارکان مهمی است که باید به آن توجه شود. شاتون نیز یکی از قطعاتی است که اگر روغن کاری نشود در اثر اصطکاک با سایر قطعات فرسوده می‌شود و از برخورد آن صدای تق تق به گوش می‌رسد.
بیرون ریختن قطعات موتور
اگر هنگام حرکت متوجه جدا شدن یک قطعه فلزی از خودرو شدید باید شاتون را بررسی کنید. البته پرت شدن قطعات فلزی موتور به بیرون بسیار نادر است اما می‌تواند رخ دهد.
دلیل خرابی شاتون
- کیفیت پایین
- دنده معکوس کشیدن در سرعت بالا
- روغن کاری نشدن
- ضربه‌های شدید پیستون
- تصادف و وارد شدن ضربه شدید به خودرو
- نصب و تنظیم نادرست شاتون
شاتون زدن خودرو چیست؟
اصطلاح «شاتون زدن» یا «ماشین شاتون زده» در بین مکانیک‌ها بسیار رایج است. این اصطلاح زمانی به کار می‌رود که شاتون خودرو شکسته باشد. در صورت شاتون زدن، موتور خودرو باید باز شود و این قطعه توسط یک جوشکار جوش داده شود یا بلوک سیلندر تعویض شود.
چند نکته درباره شاتون
- وزن شاتون‌ها باید یکی باشد. اگر وزن شاتون مورد استفاه یکی نباشد موتور دچار لرزش می‌شود
- روی شاتون‌ها اعدادی نوشته شده تا تعمیر و باز و بسته کردن آن آسان باشد
- در صورتی که قسمت کوچکتر شاتون آسیب ببیند امکان تعمیر آن وجود ندارد
- اگر موتور را به هر دلیلی تعمیر کردید حتما پیچ‌های شاتون را بررسی کنید، پیچ و بست‌های هرز شاتون باید تعویض شود.
برای کسب اطلاعات بیشتر از تعمیر و نگهداری خودرو می توان به مقاله های نحوه عملکرد و عیب‌یابی سرسیلندر خودرو و انواع بلوک سیلندر، اجزا و وظایف آن مراجعه نمود.
