وظیفه، انواع و علائم خرابی اویل پمپ در خودرو
اویل پمپ یا همان پمپ روغن وسیله‌ای است که روغن موجود در موتور را به مدار روغنکاری پمپ کرده و جریان روانسازی موتور را ایجاد می‌کند.
اویل پمپ روغن را پس از فرستادن به سمت فیلتر به مدار روغن کاری پمپ می‌کند. در واقع اویل پمپ مثل قلب در بدن انسان است، اگر لحظه ای وظیفه اش را انجام ندهد، سیستم وابسته به آن سریع از کار می‌افتد. اویل پمپ نیرویش را از موتور می‌گیرد البته به صورت مستقیم این عمل صورت نمی‌گیرد بلکه با واسطه نیرو می‌گیرد. این واسطه ممکن است محور دلکو یا دنده میل سوپاپ باشد، این مسئله بستگی به نوع طراحی موتور دارد.
وظیفه اویل پمپ در موتور خودرو چیست؟
گاهی بخش‌های مختلف و سیستم‌های متعدد خودرو به صورت اختصاصی از یک اویل پمپ و محفظه روغن مخصوص بهره می‌برند. برای مثال سیستم فرمان، سیستم تعلیق و جلوبندی هر یک پمپ روغن خود را دارند. این پمپها و محفظه‌های روغن و مسیرهای انتقال‌شان در کنار هم سیستم روانکاری خودرو را تشکیل می‌دهند که به آن سیستم روغنکاری نیز گفته می‌شود. مهمترین بخش این سیستم اویل پمپ موتور و روغن موتور است. این پمپ که درون بلوک سیلندر قرار دارد و روغن را از محفظه کارتل گرفته و درون شیارها و مسیرهای مشخص شده برای جریان روغن درون بلوک سیلندر می‌ریزد، وظایف مختلفی را در بر عهده دارد. این وظایف عبارتند است:
– کاهش هدررفت انرژی به وسیله کاهش اصطکاک بین قطعات متحرک موتور. به این ترتیب که در اثر اصطکاک بخش زیادی از قدرت تولیدی خودرو پیش از انتقال به گیربکس به صورت گرما هدر می‌رود و اویل پمپ به وسیله انتشار روغن مانع از این اتلاف انرژی می‌شود.
– کاهش ساییدگی و خوردگی سطوح و قطعات با پر کردن فضای بین آنها و پیشگیری از سایش سطوح روی هم
– خنک‌کاری قطعات که در اثر کاهش اصطکاک و دریافت و انتقال گرما حین حرکت روغن صورت می‌گیرد
– کاهش ارتعاشات موتور که با دفع ضربات توسط خاصیت هیدرولیکی روغن موتور اتفاق می‌افتد.
– تمیزکاری قطعات موتور که با کمک روغن و شسته شدن آلودگی‌ها به وسیله‌‌ی آن و سپس فیلتر شدن روغن با فیلتر مخصوص انجام می‌شود.
– کمک به عایق‌بندی رینگ پیستون به‌منظور جلوگیری از نشت گازهای درون سیلندر
محل دقیق قرارگیری پمپ روغن موتور در زیر محفظه میل‌لنگ و نزدیک به محفظه کارتل است. پمپ روغن نیروی لازم برای کار خود را از تسمه متصل به میل‌لنگ و دینام دریافت می‌کند.
اجزای تشکیل دهنده اویل پمپ
اویل پمپها در انواع مختلفی تولید می‌شوند اما برخی از اجزا در تمامی آنها وجود دارند. اجزای دیگر ممکن است بسته به نوع پمپ حذف یا به آن اضافه شود. این اجزا عبارتند از:
- پوسته
- چرخ دنده هرزگرد
- چرخ دنده محرک
- روتر داخلی
- روتر خارجی
- فنر روغن
- پلانجر
- محور اصلی
- محور هرزگرد
در این بین پوسته خارجی که محفظه‌‌ای برای قرار گرفتن اجزای داخلی پمپ است در تمام انواع پمپ ثابت است و اجزای دیگر را در انواع مختلف پمپ شاهد هستیم.
انواع اویل پمپ
اما اویل پمپها به سه دسته تقسیم می‌شوند. 1- اویل پمپ های دنده ای 2- اویل پمپ های روتوری 3- اویل پمپهای سوزنی. در نوع اول دو چرخ دنده هم قطر در داخل پوسته اویل پمپ قرار دارد. یکی محرک و دیگری هرزگرد است. روغن به داخل اویل پمپ وارد شده و پس از گیرافتادن بین چرخ‌دنده ها و دیواره اویل پمپ به بیرون پمپ می‌شود. در نوع دوم که روتوری است طرز کار درست شبیه به نوع دنده‌ای است با این تفاوت که در این مدل به جای دو چرخ دنده از یکی استفاده شده و در داخل یک روتور داخلی دوران می‌کند.
روتور خارجی با روتور داخلی هم مرکز نبوده و در اثر همین مساله روغن بین روتور داخلی و خارجی تحت فشار قرار گرفته و ارسال می‌شود اما در نوع سوم که بیشتر در موتورسیکلتها کاربرد دارد توسط یک پلانجر و فنر روغن ارسال می‌شود. اویل پمپ وسیله ای است که درست عمل‌کردنش می‌تواند در طول عمر موتور نقش بسیار به سزایی داشته باشد.
چند مورد از عواملی که باعث خرابی اویل پمپ می‌شود
1- بدون آب ماندن موتور (بخاطر نشت آب از رادیاتور و شلینگ ها و یا نشتی های دیگر) و هر علتی که باعث داغ کردن موتور می شود در واقع همانند تب کردن در بدن، باعث تشنج می‌شود.
2- داغ کردن موتور هم یک مشکل بزرگ است که نباید نادیده گرفته شود.
3- کثیف بودن فیلتر روغن و یا کهنه بودن بیش از اندازه روغن
4- راندن موتور با سرعت های خیلی زیاد بطوریکه دور موتور به محدوده قرمز نزدیک شود.
علائم خرابی اویل پمپ
علائم بسیاری وجود دارد که نشان دهنده خرابی اویل پمپ است. برخی از علائم رایج عبارتند از: سر و صدای سوپاپ های خودرو، کاهش فشار روغن، افزایش دمای موتور و ایجاد سر و صدا توسط پمپ روغن. در ادامه چند نشانه رایج خرابی اویل پمپ را مرور خواهیم کرد.
کاهش فشار روغن یا روشن شدن چراغ چک موتور
فشار روغن توسط پمپ روغن تنظیم می شود. وقتی پمپ روغن خراب شود، فشار روغن در موتور شروع به کاهش می کند. معمولاً هنگام روشن شدن چراغ هشدار فشار روغن پایین، اولین علامت کاهش فشار روغن روی داشبورد شما خواهد بود.
هنگامی که این اتفاق می افتد، بررسی کنید که سطح روغن شما چقدر است. اگر خیلی کم است، روغن بیشتری اضافه کنید تا سطح روغن دوباره عادی شود. در صورتی که فشار روغن شما پس از این کار هنوز پائین باشد، این بدان معنی است که اویل پمپ روغن خراب است. قبل از وخیم تر شدن علائم، پمپ را سریعاً تعویض کنید.
افزایش دما در موتور
با وارد شدن روغن به موتور، این مایع به عنوان روان کننده عمل می کند و همچنین اجزای فلزی متحرک موتور را خنک می کند. هنگامی که پیشرانه خودرو روغن کافی دریافت نکرده باشد، این اجزای فلزی با هم در تماس زیادی بوده و گرما تولید می کنند که موجب افزایش دمای موتور خودرو خواهد شد.
هنگامی که موتور بیش از حد گرم شود، می تواند به موتور و اجزای آن آسیب برساند.
سر و صدا سوپاپ ها
در سیستم سوپاپ قطعات مهمی وجود دارد که موتور را قادر به ادامه کار می کند. این اجزاء همگی به جریان روغن از طریق اویل پمپ بستگی دارند تا روغن کاری شوند. هنگامی که آنها به دلیل روغن کم، روغن کاری نشوند، عملکرد این اجزا مختل و متوقف می شود. با کاهش سطح روغن، سوپاپ ها نیز سر و صدای زیادی ایجاد می کند.
نویز پمپ روغن
پمپ روغن پر سر و صدا یک علامت نادر است، زیرا پمپ های روغنی فقط هنگامی که شروع به خرابی می کنند، سر و صدا می کنند. احتمالاً وقتی چنین اتفاقی بیفتد، صدای زیادی می شنوید، حتی وقتی ماشین در حالت درجا کار کردن باشد. این نشان می دهد چرخ دنده های داخلی پمپ فرسوده شده است، بنابراین شما نیاز به تعویض کل پمپ دارید.
آشنایی با مکانیزم حرکت اویل پمپ
حرکت اویل پمپ از میل بادامک یا میل لنگ تامین می‌شود. در موتورهای میل بادامکی، چرخ دنده‌ای روی میل بادامک وجود دارد که محور اویل پمپ را به حرکت در می‌آورد و این حرکت محور، باعث حرکت دلکو نیز می‌شود. در چنین مواردی هنگام باز و بسته کردن اویل پمپ بایستی به موقعیت چکش برق دلکو و وضعیت قرارگیری پیستونها توجه کرد.
سوپاپ کنترل روغن
پمپ روغن معمولا بیش از نیاز موتور روغن پمپ می کند. این روغن مازاد به دلیل تامین کمبودهای احتمالی ناشی از نشتی و یا روغن ریزی در یک قطعه است. چرا که هرگونه کمبود روغن می‌تواند منجر به یاتاقان زدن خودرو شود. در عین حال در زمان سلامت کامل پمپ یا بی‌نقص بودن سیستم روانکاری، ممکن است فشار روغن خیلی بیشتر از حد مجاز و نیاز موتور باشد. این عامل می‌تواند منجر به روغن‌سوزی موتور شود.
برای جلوگیری از این مشکل یک سوپاپ کنترل فشار در مدار روانکاری خودرو تعبیه می‌شود. همچنین به دلیل تامین نیروی پمپ روغن از موتور، سرعت گردش و کار آن تابع دور موتور است. بر همین اساس گاهی با بالا رفتن گردش پمپ فشار روغن بیش از حد بالا می‌رود. سوپاپ فشار در این مواقع فشار روغن را ثابت و مناسب نیاز موتور حفظ می‌کند. این سوپاپ بیرون از پوسته پمپ و روی فیلتر روغن قرار می‌گیرد.
