چگونگی عملکرد فیوز خودرو

معرفی فیوز خودرو

فیوز خودرو قطعاتی کوچک و رنگی در خودرو هستند که نقش مهمی در سیستم برق خودرو دارد و می تواند ماشین را به حرکت در آورد. فیوزها اتصالات ساده‌ای هستند که در مواقع لزوم جریان برق را قطع کرده تا تجهیزات برقی آسیب نبینند. به عبارت دیگر فیوز خودرو قطعه ایست که وظیفه تنظیم برق ورودی به دستگاه مورد نظر در خودرو را داشته و در صورت ایجاد بار اضافی، اتصال جریان برق را قطع کرده و باعث می شود دستگاه مصرف کننده، آسیب نبیند.

نوسانات جریان برق در خودرو می‌تواند آسیب زیادی به مصرف‌کننده‌ها و تجهیزات الکتریکی وارد کند. اما وجود فیوز خودرو سبب می‌شود تا این نوسانات با عبور از پلی به نام فیوز کنترل شوند. جهت محافظت از سیم کشی، تجهیزات برقی و الکترونیکی خودرو به نوعی محافظ مدار نیاز می باشد که به نام فیوز شناخته شده است. به زبان ساده فیوز حلقه ضعیف مدارات الکتریکی می باشد و اگر جریان بیش از حد ظرفیت مدار از آن عبور کند فیوز ذوب شده و مدار قطع می شود.

انواع فیوز خودرو

فیوزهای مورد استفاده در خودروها عموما سه نوع می باشد:

• شیشه ای
• تیغه ای
• سرامیکی

در حال حاضر استفاده از فیوزهای تیغه ای با توجه به ساختمان ساده و مقاومت در برابر ارتعاشات متداول تر می باشد. فیوزها معمولا در انواع متنوعی تولید و طراحی می شوند که فیوزهای مستطیلی و سرامیکی از جمله پر کاربردترین نوع آن ها می باشد. این فیوزها از دو پایه تشکیل شده اند که داخل خود بسته به حداکثر میزان شدت جریان عبوری از سیم ضخیم تری برای اتصال دو پایه به هم استفاده شده است.

فیوز شیشه ای نیز نوع دیگری از فیوز خودرو می باشد که اتصال دو سر فیوز در آن با استفاده از سیمی نازک در میان محفظه شیشه ای برقرار شده است که در صورت عبور شدت جریان بالا، سیم مربوطه قطع می گردد.

فیوز فلزی نیز نوع دیگری از فیوز خودرو می باشد که ارتباط دو سر آن در صورت عبور شدت جریان بیش از اندازه ذوب گردیده و در نتیجه مدار را قطع می نماید.

فیوزها براساس جریانی که از آن می گذرد، درجه بندی می شود. برای مثال مدار روشنایی خودرو را در نظر بگیرید، وقتی برای اولین بار چراغ ها را روشن می کنید، رشته تنگستن درون لامپ ها سرد است و مقاومت اندکی دارد، به همین دلیل جریان بسیار بالایی از مدار می گذرد و به لامپ ها می رساند. با گرم شدن لامپ، مقاومت رشته تنگستن لامپ افزایش یافته و باعث کاهش جریان عبوری می شود بنابراین برای انتخاب فیوز مورد نیاز باید بالاترین جریان را که ممکن است از مدار بگذرد تعیین کنیم، پس از آن راه معمول انتخاب فیوزی است که یک درجه از مقدار محاسبه شده بالاتر باشد.

جعبه فیوز

همانطور که از اسم آن نیز مشخص است جعبه فیوز خودرو در واقع جعبه‌ای است که تمامی فیوزها در آن نصب شده و سرخط تمامی تجهیزات الکتریکی خودرو از آن تغذیه می‎‌شوند. استفاده از جعبه‌ فیوز، نظم بیشتری به سیم‌کشی در خودرو داده و عیب‌یابی و رفع عیب‌های سیستم‌های الکتریکی را بسیار ساده می‌نماید. فیوزهای مورد استفاده در خودرو با رنگ‌ها و ظرفیت‌های مختلف ساخته و در داخل جعبه‌فیوز تعبیه می‌شوند. بر روی هر یک از این فیوزها عددی نوشته شده است که بیانگر ظرفیت فیوز است.

در جدول زیر فیوزهای مختلف، همراه با جریان قابل عبور و رنگ های آن آمده است.

فیوزها طوری انتخاب می شوند که از سیم کشی و مصرف کننده ها محافظت نمایند.

اگر فیوز خودرو با درجه خیلی بالا در مدار نصب شود، آن گاه این فیوز در صورت اتصال کوتاه و یا نقص دیگری در مدار نمی سوزد و باعث ایجاد آسیب در مدار و یا مصرف کننده ها می گردد.

محل قرار گرفتن فیوز در خودرو

در بسیاری از خودروها دو پنل فیوز وجود دارد: یکی در قسمت موتور که فیوزهای مربوط به فن های رادیاتور، پمپ ترمز ضد قفل و ECU در آن قرار گرفته‌اند، و دیگری داخل داشبورد و نزدیک زانوی راننده قرار گرفته است و فیوزهای مربوط به سوئیچ ها و وسایل داخل کابین را در خود جای داده است.

فیوزها انواع مختلفی دارند که هر کدام نیز مشخصه های خود را دارا می باشد که از جمله معروف ترین آن ها که اغلب شما ها در جعبه فیوز ماشین خود تقریبا آن را دیده اید، فیوز مستطیلی می باشد. ساختار فیوز مستطیلی به گونه ای است که از دو عدد پایه فلزی و یک روکش عایق ساخته شده و در صورتی که فیوز سوخته شده باشد تقریبا رنگ روکش عایق یا حتی پایه ها تیره می شود.

نوع دیگری از فیوزها که با گرفتن آنها در جلوی نور خورشید به علت شفافیتی که در ساختار خود دارند می توانیم به راحتی متوجه سوختن آنها شویم، فیوزی است که دارای روکش شیشه ای می باشد. البته با دیدن شکستگی هایی بر روی فیوز خودرو یا حتی ذوب شدن نوار های فلزی داخل قاب هم می توان به سوخته شدن فیوز خودرو پی برد.

یک سری از علائم و موارد هم هستند که به سوختن فیوز خودرو کمک خواهند کرد که باید به آنها توجه کنیم، مانند:

• کیفیت فیزیکی اجزای سازنده فیوز
• آسیب دیدن و خرابی دینام
• جابه جا کردن باتری خودرو به صورت غیر اصولی
• ایجاد اتصالی یا توقف جریان برق در سیم های مربوط به برق رسانی خودرو
• افزودن موارد اضافی مانند تجهیزات یا سیستم هایی باعث ایجاد فشار بیش از حد به منبع برق خودرو می شود

در مواردی ممکن است که با قطع شدن ناگهانی فیوزها به طور مستقیم روی دستگاهی که آن فیوز مجری تنظیم میزان شدت جریان آن بوده است تاثیر وارد شود و آن را از مدار به طور کلی خارج کند. در چنین صورتی بهترین کار مطمعنا تعویض فیوز خودرو می باشد. دستگاهی به نام مولتی متر یا همان چراغ آزمایش هم وجود دارد که می توان به کمک آن تشخیص داد که آیا فیوز سوخته است یا سالم می باشد. این دستگاه برای فیوزهایی که روکش تیره و غیر شفاف دارند بهترین گزینه می باشد.

روش استفاده از این دستگاه هم به گونه ای است که باید دو سر فیوز خودرو را به دو سر چراغ آزمایش متصل کرده و پس روشن شدن چراغ دستگاه می توان به سالم بودن فیوز خودرو و عبور جریان از آن پی برد.

همانطور که عنوان شد عامل سوختن فیوز خودرو، عبور جریان بیش از حد از مدار می‌باشد که این جریان در نتیجه دلایل زیر به وجود می‌آید:

• وجود اتصالی در مدارات
• افزدون تجهیزات غیراستاندارد به خودرو
• خرابی دینام
• اتصال تجهیزات خارجی غیراستاندارد به خودرو ( به عنوان مثال اتصال به فندکی خودرو)

حتما از فیوز هم ظرفیت و نوع یکسان جهت تعویض فیوز سوخته استفاده نمایید. استفاده از فیوز خودرو با ظرفیت بالاتر از حد مجاز ممکن است باعث بروز خسارت یا حتی آتش سوزی شود. توجه داشته باشید حتی بصورت موقتی نیز، از سیم بجای فیوز استفاده ننمایید. این عمل می تواند باعث صدمه دیدن سیم کشی یا حتی آتش سوزی شود.

هرگز از فیوزهای غیراستاندارد حتی برای مدت کوتاه استفاده نکنید زیرا در این صورت به سیم کشی و سیستم های الکترونیکی آسیب وارد شده و باعث آتش سوزی خواهد شد. برای تهیه فیوزهای استاندارد می توانید به نمایندگی های مجاز سایپا یدک مراجعه نمایید.

فیوزهای استاندارد دارای بدنه صاف، شفاف و غیر هادی الکتریسیته بوده و سیم قابل ذوب شدن آن باید کاملا قابل رویت باشد. همچنین ترمینال های فیوز باید در قسمت بدنه فیوز کاملا محکم قرار گرفته باشد و پایه ها نباید به هیچ وجه لق و یا شل باشند و فیوز از استحکام کافی هنگام نصب روی خودرو برخوردار باشد.روی بدنه فیوزها باید میزان ولتاژ و شدت جریان عبوری (آمپر) و مشخصه سازنده و یا شرکت بازرگانی حک شده باشد.

فیوز اصلی (فیوز سیمی)

این نوع از فیوزها برای جلوگیری از صدمه و ذوب شدن سیم کشی اصلی خودرو به کار می رود و در صورتی که از سیم کشی اصلی خودرو آمپری بالاتر از حد مجاز عبور نماید این فیوز سوخته و از مدارات اصلی و سیستم های الکتریکی و الکترونیکی محافظت می نماید. در صورتی که چراغ های جلو و سایر تجهیزات الکتریکی کار نمی کنند، فیوز اصلی را بازدید نمایید. اگر این فیوز سوخته است، باید آن را تعویض کنید.