دستورالعمل تعویض قطعات زیرمجموعه دریچه گاز

معرفی دریچه گاز خودرو

دریچه گاز به وسیله یک شیر پروانه ای (Butterfly Valve) و تغییر زاویه آن ميزان جريان هواي (Air Flow) ورودي به موتور را تنظيم مي‌كند و بنابراين ميزان پاشش سوخت نيز متناسب با اين ميزان هوا کاهش يافته و توان و گشتاور خروجي موتور تنظيم مي‌شود. در موتورهای احتراق داخلی وظیفه تنظیم میزان گشتاور و توان خروجی بر عهده دریچه گاز (Throttle body) است.

همچنين اين وسيله با استفاده از يک مسير جانبي به موتور اجازه مي‌دهد زماني که موتور تحت بار نيست و فرماني از راننده مبني بر فشار پدال گاز دريافت نشده است موتور به صورت بي‌بار همچنان روشن بماند. عموماً كنترل و تغيير زاويه دريچه گاز با دو نوع اصلي صورت مي‌گيرد: دريچه گاز مكانيكي و دريچه گاز الكترونيكي (يا برقي).

دریچه گاز مکانیکی: تا چندي پيش، بيشتر خودروها مجهز به اين نوع دريچه گاز بودند. اين نوع دريچه توسط کابل و به طور مستقيم توسط فشار پدال گاز به حرکت در مي‌آيد. از مزاياي اين دريچه ساده بودن سيستم و ارزاني آن است.

دريچه گاز برقي: در دريچه گاز الكترونيكي يا برقي، تغيير زاويه شير پروانه‌اي با ارسال سيگنال از سيستم مديريت موتور صورت مي‌پذيرد. سيستم مديريت موتور با توجه به فرمان راننده و البته شرايط حرکتي خودرو و عملكرد موتور و استراتژي برنامه‌ريزي‌شده در واحد کنترل موتور (ECU)، دستور تغيير زاويه دريچه گاز را صادر مي‌كند. اين نوع دريچه گاز داراي سيستم مستقيم ارتباطي با پدال گاز نيست.

دريچه گاز برقي به دليل امکان كنترل دقيق‌تر ميزان هواي ورودي به موتور، نسبت به دريچه گاز مكانيكي برتري دارد. همچنين با استفاده از اين مكانيزم، امكان استفاده از قابليت‌هاي كنترل و فناوري‌هاي پيشرفته مديريت موتور و خودرو ممكن مي‌گردد و در نتيجه راندمان و كارايي موتور بيشتر خواهد بود.

از ديگر مزاياي استفاده از اين نوع دريچه گاز، تنظيم و برنامه‌ريزي كنترل تغيير دريچه گاز بر اساس نياز مشتري و استراتژي تعريف‌شده براي موتور مي‌باشد؛ بنابراين مي‌توان از يک نوع دريچه گاز براي موتورهاي مختلف با استراتژي‌هاي گوناگون استفاده کرد. اما مهم‌ترين برتري دريچه گازبرقي نسبت به نوع مکانيکي، کاهش مصرف سوخت و آلودگي است.

در دريچه گاز برقي براي اجرا دستور ارسالي از سامانه مديريت موتور در تغيير زاويه دريچه گاز از حسگر (sensor) موقعيت دريچه گاز استفاده مي‌شود. اين حسگر موقعيت لحظه‌اي دريچه گاز را به منظور تشخيص وضعيت‌هاي دور آرام، تمام بار و يا وضعيت‌هاي مربوط به شتابگيري يا كاهش سرعت خودرو به واحد مديريت موتور (ECU) ارسال مي‌كند. دريچه گاز علاوه بر مسير هواي ورودي از طريق دريچه پروانه‌اي، داراي يك مسير هواي اضافي است كه هوا از طريق آن مي‌تواند به صورت جانبي عبور كند.

اين مسير عموماً توسط استپر موتور (Stepper motor) تنظيم و کنترل مي‌شود. اهداف استفاده از استپر موتور (موتور پله ای) عبارتند از: ايجاد حالت ساسات در زمان سرد بودن موتور و بسته بودن دريچه گاز، تنظيم دور آرام در زمان گرفتن بار اضافي از موتور (به طور مثال راه‌اندازي كولر)، تنظيم نسبت مناسب مخلوط سوخت و هوا در دور آرام و کاهش ميزان توليد آلاينده‌ها در اين شرايط و جلوگيري از بسته شدن سريع مسير هوا زماني كه در سرعت‌هاي بالا راننده به طور ناگهاني پا را از روي پدال گاز برمي‌دارد.

سنسور دریچه گاز خودرو

به طور کلی حسگر یا سنسور به معنای وسیله ای است که تغییرات فیزیکی و شیمیایی را اندازه گیری و به سیگنال الکتریکی تبدیل می کند. حال وقتی می گوییم «سنسور دریچه گاز» (Throttle position sensor)، منظور حسگری است که روی دریچه گاز انواع خودرو من جمله پراید، سمند EF7 و پژو 405 بسته می شود.

سنسور دریچه گاز وظیفه دارد تا ای سی یو خودرو را از موقعیت دریچه گاز مطلع سازد. با فشردن پدال گاز و تغییر مقاومت الکتریکی میزان ولتاژ ورودی به ECU تغییر می کند و ECU با ارسال سیگنال مناسب میزان باز و بسته بودن صفحه تراتل را مشخص می کند.

اقدامات لازم قبل از تعویض قطعات زیر مجموعه دریچه گاز

با توجه به فراهم شدن امکان تعویض  قطعات زیر مجموعه دریچه گاز در خودروهای خانواده پراید و تیبا، در صورت مشاهده هر گونه ایراد در خصوص مجموعه دریچه گاز لازم است طبق دستورالعمل ذیل اقدامات لازم جهت رفع ایراد خودرو صورت پذیرد:

اصلاح سیگنال های ارسالی از سنسور دریچه گاز

همانگونه که مطلع می باشید برنامه ECU نسبت به سیگنال های ارسالی از سوی سنسور موقعیت دریچه گاز به شدت حساس بوده و این سیگنال مبنای تصمیم گیری کلی ECU می باشد. لذا با توجه به شرایط متفاوت آب و هوایی و وجود رطوبت، پس از گذشت مدت زمانی استفاده از خودرو یک لایه میکرونی اکسیدی و سولفیدی بر روی ترمینال های سنسور موقعیت دریچه گاز، موتور پله ای و قسمت ورودی دریچه گاز تشکیل می گردد که لازم است قبل از هر گونه عملیات عیب یابی و یا تعویض قطعات ابتدا با استفاده از اسپری پاک کننده کانکتور نسبت به زدودن لایه میکرونی اقدام گردد.

عملیات مذکور باعث اصلاح سیکنال های ارسالی از سنسور به مجموعه واحد کنترل الکترونیکی موتور می گردد.

1-سوکت های متصل به سنسور و موتور پله ای را خارج نموده و توسط اسپری پاک کننده کانکتور نسبت به تمیز کردن کانکتور های سنسور دریچه گاز و موتور پله ای و سوکت متصل به آنها اقدام نمایید.

2-کانال هوای متصل به دریچه گاز را خارج نموده و اهرم متصل به دریچه گاز را بکشید تا دریچه گاز به صورت کامل باز شود سپس داخل دریچه را اسپری نمایید.

3-با توجه به موقعیت قرارگیری سوکت اتصال دسته سیم جلو خودرو به دسته سیم انژکتور و تحت فشار بودن دسته سیم جلو در این ناحیه، سبب بروز اختلال در سیگنال های ارسالی به ECU و در نتیجه ایجاد مشکل در عملکرد موتور می گردد بنابراین لازم است کانکتور سوکت اتصال دسته سیم جلو به دسته سیم انژکتور را جدا نموده و با استفاده از اسپری پاک کننده کانکتور نسبت به تمیز نمودن آن اقدام نمایید.

رفع مشکل ناشی از جرم گرفتگی ترمینال ها

با توجه به اینکه برنامه ECU از طریق افزایش پی در پی پارامترهای انطباقی (Adaptive parameter)، مشکل ناشی از جرم گرفتگی ترمینال ها را جبران می نماید در برخی از خودروها بر حسب شدت جرم گرفتگی ترمینال ها، مقدار پارامترهای Adaptive به اشباع می رسد و ممکن است پس از تمیز کردن جرم سولفیدی ترمینال ها مشکل خودرو برطرف نگردد که در چنین مواقعی لازم است جهت رفع ایراد با استفاده از دستگاه عیب یاب جامع پارامترهای Adaptive را Reset نمایید همچنین خودرو را خاموش نموده و سوئیچ را 3 تا 5 دفعه ON و OFF نمایید.

بررسی عملکرد موتور پله ای

در صورتی که  با اجرای مراحل 1 و 2 مشکل برطرف نگردید لازم است نسبت به بررسی عملکرد موتور پله ای اقدام نمایید به این صورت که در حالت سوئیچ باز توسط دستگاه عیب یاب جامع، عملکرد مرتبط با موتور پله ای را بررسی نموده و از سالم بودن آن اطمینان حاصل نمایید و در صورت معیوب بودن می بایست قطعه موتور پله ای (Stepper motor) را تعویض نمایید و پس از آن خودرو را خاموش نموده و سوئیچ را 3 تا 5 دفعه ON و OFF نمایید.

توجه : با توجه به حساس بودن اجزای داخلی موتور پله ای دریچه گاز و بکار رفتن نوعی روانکار مخصوص (نوعی گریس سفید رنگ) از دستکاری، پیچاندن و یا جلو و عقب کشیدن پیستون و شستن آن با مواد شوینده از قبیل بنزین، الکل و غیره خودداری نمایید زیرا موجب معیوب شدن موتور پله ای می گردد.

بررسی عملکرد سنسور موقعیت دریچه گاز

در صورتی که با اجرای مراحل بالا مشکل برطرف نگردید لازم است نسبت به بررسی عملکرد سنسور موقعیت دریچه گاز (TPS) اقدام نموده به این صورت که در حالت سوئیچ باز، میزان زاویه دریچه گاز را بررسی نمایید تا صفر باشد همچنین خودرو را روشن نموده تا دمای موتور به حد نرمال برسد سپس توسط دستگاه عیب یاب جامع با حرکت دادن اهرم دریچه گاز مقدار نوسانات آن را بررسی نمایید. پس از بررسی موارد فوق و عدم رفع ایراد اقدام به تعویض قطعه سنسور موقعیت دریچه گاز (TPS sensor) نمایید.